#15 Een black-out tijdens de toets: wat nu?
Zal je net zien. Heb je heel hard geleerd en dan opeens – tijdens de toets, het moment suprême – weet je niets meer. Een black-out! Erg vervelend natuurlijk. Nog vervelender wordt het als je bij de volgende toets niet alleen spanning hebt voor de toets, maar ook voor een nieuwe black-out. In deze blog bespreek ik wat er tijdens zo’n black-out gebeurt, wat mogelijke oorzaken zijn en wat je daaraan kunt doen. Aangezien we het hier hebben over ons brein, een kleine disclaimer vooraf; persoonlijke kenmerken en omstandigheden zorgen ervoor dat er geen ‘onze-size-fits-all’ oplossingen zijn. Maar je kunt wel veel doen aan de omstandigheden om de kans op een black-out aanzienlijk te verkleinen.
Tijdens een black-out stelt je brein tijdelijk andere prioriteiten als gevolg van een stress-piek. Het komt in een soort overlevingsstand waarbij het primitieve emotie-deel van je brein (amygdala) de regie overneemt. Handig als je door een beer achterna wordt gezeten, maar een beetje overdreven als de toets niet levensbedreigend is. Er worden stresshormonen aangemaakt (o.a. adrenaline) zodat je kan wegvluchten, of vechten. Andere systemen, zoals het logisch denken en toegang tot informatie in je langetermijngeheugen worden afgesloten. En vooral dat laatste merk je tijdens een black-out: je geheugen is tijdelijk geblokkeerd. Te veel stress is dus de directe oorzaak. Het goede nieuws: je bent de leerstof niet vergeten en stress is in principe geen probleem. Het is zelfs nodig om je scherp en alert te maken om goed te presteren. Maar een stress-piek is het probleem.
Het goede nieuws: je bent de leerstof niet vergeten en stress is in principe geen probleem. Het is zelfs nodig om je scherp en alert te maken om goed te presteren. Maar een stress-piek is het probleem.
De oorzaken voor een stress-piek zijn heel divers. Je kan eerder een black-out hebben gehad en de angst daarvoor kan een nieuwe stress-piek veroorzaken. Een andere veelvoorkomende oorzaak is een oververmoeid en overbelast brein. Overbelasting ontstaat bijvoorbeeld als je tijdens de toets heel veel processen tegelijk in je hoofd uitvoert. Stel je hebt tot op het laatste moment geleerd voor je toets en je hoofd zit vol met nieuwe kennis. Tijdens de toets lees je de vraag, de bron, denk je aan oplossingen en probeer je je kennis toe te passen. Je werkgeheugen raakt dan overbelast en dat kan een stress-piek veroorzaken. Hoe minder ervaring je hebt met het oplossen van het vraagstuk, hoe groter de kans op overbelasting (Sweller, 1988).
Je kunt een black-out tegengaan door effectieve leermethoden toe te passen die ik in eerdere columns bespreek. Dus eerder te beginnen met leren, spreiden en afwisselen, zelftoetsing. Daarmee verlaag je de druk vlak voor de toets, want de kennis is beter opgeslagen in je brein en je weet beter wat je kan. Vooral dat laatste geeft zelfvertrouwen en je kunt er op terugvallen mocht de stress tijdens de toets te hoog worden. Ook kun je daardoor meer rust nemen vlak voor de toets, even ontspannen, goed slapen etc.
Leer jezelf aan om tijdens de toets volgens een vast stappenplan te werken. Ik weet dat bij heel veel vakken zo’n stappenplan aangeleerd wordt. Voor mijn vak economie is dat bijvoorbeeld:
1) vraag lezen en begrijpen (wat wordt er gevraagd, wat moet ik doen?),
2) bron lezen, voorkennis ophalen (wat weet ik over dit onderwerp? begrip, formule, kenmerken),
3) vraag beantwoorden
4) checken of je alles hebt gedaan.
Het lastige is dat je bij stap 1 en 2 goed moet lezen. Dat gaat het beste als je hoofd ‘leeg’ is zodat je je goed kan concentreren. Je moet er dus op vertrouwen dat de kennis die je in je hoofd hebt gestampt ‘vanzelf’ boven komt drijven als je bij stap 2 voorkennis gaat ophalen. Heel veel (makkelijke) punten gaan verloren door lees- en slordigheidsfouten in stap 1 en het niet uitvoeren van stap 4.
Als je tijdens de toets toch een black-out krijgt, probeer dan even de tijd te nemen om je brein uit de vlucht/vecht modus te halen. Dat kost je maar een paar minuten en daarna kan je weer verder. Want nogmaals, je bent je kennis niet kwijt. Je kan bijvoorbeeld een simpele ademhalingsoefening doen door in vier seconden goed in te ademen door je buik, twee-vier seconden vasthouden en in vier seconden rustig uitademen. Herhaal dit 10 keer. Het zuurstofgehalte in je bloed gaat omhoog waardoor de productie van stresshormonen afneemt. Kost je ongeveer 2,5 minuut. Dit kan je thuis al eens oefenen zodat het wat makkelijk gaat als je het echt nodig hebt. Een andere tip is om je gedachten af te leiden van de toets – de stress-bron – door even aan iets leuks te denken.
Reageren? FWegerif@Guido.nl.
Sweller, J. (1988). Cognitive load during problem solving: Effects on learning. Cognitive Science, 12, 257-285.