Lesstof uit je hoofd halen

Leerlingen toetsen zichzelf regelmatig dus dat is goed, maar doen dat ze voornamelijk om te kijken of ze klaar zijn voor de toets. Het komt voor dat leerlingen dan een oefentoets slecht maken, maar dat er geen tijd meer is om hun kennis bij te spijkeren. Ook zijn er leerlingen die hun antwoorden niet hebben gecontroleerd of hun fouten niet snappen. Op zo’n manier is zelftoetsen niet effectief en kan het zelfs frustrerend zijn of onzekerheid in de hand werken.

Wat is er dan – volgens de wetenschap – zo effectief aan zelftoetsing? Eerder in blog #2 kon je dus lezen over tien (in)effectieve studiemethoden. Welke waren dat ook al weer? Door hier diep over na te denken, toets je jezelf. Dit is een van de meest krachtige leerstrategieën. Als je nadenkt over…, herinneringen ophaalt, stukjes informatie in elkaar puzzelt, dan ben je aan het leren. Het is zelfs zo dat je lesstof beter onthoudt door zelftoetsing dan door het in je hoofd te stampen. Hoe langer en hoe dieper je nadenkt, des te groter is je leerwinst. 

Die leerwinst is onder andere aangetoond in een onderzoek waarbij studenten een stuk tekst moesten leren en daar een toets over kregen (Roediger & Karpicke, 2006). De studenten werden verdeeld in drie groepen die elk vier studeersessies uitvoerden:

• Groep een las de tekst vier keer door. 
• Groep twee las de tekst drie keer door en testte zichzelf een keer door alles op te schrijven wat ze zich konden herinneren. 
• Groep drie las de tekst een keer door en testte zichzelf drie keer. 

Alle studenten maakten een toets vijf minuten na de laatste studeersessie en na een week. Op de eerste toets, dus na vijf minuten, scoorde groep een het beste resultaat. Na een week was bij alle groepen de kennis weggezakt, maar het meeste bij groep een (-52%), gevolgd door groep twee (-30%) en groep drie (-14%). Dit toont aan dat je door zelftoetsing de kennis langer vasthoudt. Dat is goed nieuws voor leerlingen die kort voor de toets nog zoveel mogelijk stampen, omdat ze bang zijn het anders te vergeten.

Een tweede voordeel van zelftoetsing is dat het je helpt om in te schatten hoe goed je de lesstof kent en of je het echt begrijpt. Het is prima als je het even niet weet, maar je moet dan wel tijd hebben om wat aan de kennishiaten te kunnen doen. Zelftoetsing is daarom geen afsluiting maar een startpunt voor het leren. 

 Een derde voordeel is dat je met zelftoetsing oefent met het uit je hoofd halen van kennis. Leerlingen zijn heel erg gefocust op het in het geheugen stoppen van de lesstof. Op de toets wordt echter van je verwacht dat je die  kennis kunt toepassen, dus uit je hoofd kunt halen. Leerlingen merken bijvoorbeeld dat ze begrijpen waar de vraag over gaat, maar ze kunnen hun kennis niet goed of volledig verwerken in een antwoord. Het ophalen van kennis, of het nadenken over, wordt ‘Retrieval practice’ genoemd (Agarwal et al., 2018).

Zelftoetsing gebeurt op heel veel manieren. Docenten blikken bijvoorbeeld samen met de leerlingen terug op vorige lessen, ze stellen vragen enzovoorts. Ook worden formatieve toetsen afgenomen die inzicht geven in het kennisniveau zonder dat er een cijfer wordt gegeven. Ook leerlingen toetsen zichzelf op allerlei manier zoals overhoren, flashcards, oefenopgaven maken enzovoorts.

Het is belangrijk om te beseffen dat zelftoetsen een leeractiviteit is. Als je dat goed en veel doet, dan heb je al veel effectieve leertijd besteedt voor je summatieve toets (waar je een cijfer voor krijgt). De zelftoetsing kost natuurlijk tijd, dus daar moet je rekening mee houden in je planning. Die tijd vind je door te bezuinigen op leeractiviteiten die minder effectief zijn. Welke dat zijn, lees je in het volgende blog.

Lees hier de andere blogs in deze serie.

Reageren?
FWegerif@Guido.nl.

Agarwal, P.K. Roediger, H.L., McDaniel,M.A., McDermott, K.B. (2018). How to use retrieval practice to improve learning.  St. Louis, USA: The Institute of Education Sciences.

Dunlosky, J., Rawson, K. A., Marsh, E. J., Nathan, N. J., & Willingham, D. T. (2013). Improving Students’ Learning with Effective Learning Techniques: Promising Directions from Cognitive and Educational Psychology. Psychological Science Public Interest 14(1), 4-58.

Roediger, H. L., & Karpicke, J. D. (2006). Test-enhanced learning: Taking memory tests improves long-term retention. Psychological Science, 17(3), 249-255.